Antwoord op de vraag: “Wat is Mastiek”

Het is de hars van mastiekbomen die groeien op het Griekse eiland Chios. Een heel kort antwoord op de vraag “wat is mastiek”. Maar mastiek (in het Grieks: Chios mastiha, of masticha) is heel bijzonder!

Wat is het dat mastiek zo bijzonder maakt?

Wat mastiek zo bijzonder maakt is dat het alleen kan worden verkregen van de mastiekbomen op Chios. Bovendien produceren alleen maar de bomen in het zuiden van het eiland een bruikbare hars. De mastiekbomen kunnen feitelijk bijna overal groeien, maar een specifieke variatie kan alleen maar op die plek een gestolde hars leveren. De mastiekhars helpt de mastiekboom zich te beschermen tegen bacteriën en schimmels.

Inmiddels zijn ruim 5000 inwoners van het eiland betrokken bij de teelt van de mastiekbomen. Meestal wonen zij in één van de zogenaamde mastiekdorpen, in het zuiden van het eiland. Omdat de hars zo bijzonder is en het een belangrijk product is voor de bevolking van Chios is het in 2014 door UNESCO op de lijst van werelderfgoederen geplaatst. Mede doordat het door UNESCO als  immaterieel cultureel erfgoed wordt gezien is het een beschermd product. De Europese Unie heeft de masticha (oftewel mastiha, mastiek) van het Griekse eiland al veel langer (sinds 1997) erkend als Protected Destination of Origin (PDO).

Mastiek is enorm veelzijdig

Mastiek is van grote waarde (en de prijs van mastiek stijgt), omdat het zeer positieve resultaten levert bij de verzorging van ons lichaam. Het draagt bij aan een mooie, egale huid. Maar ook draagt het sterk bij aan de verzorging van onze tanden en tandvlees. De laatste jaren is het ook te vinden als voornaamste bestanddeel in voedingssupplementen die bijdragen aan een goede functie van onze maag en darmen. Het bijzondere is dat het traditioneel al eeuwen(!) voor dit alles wordt gebruikt. Pas de laatste decennia is het bekender aan het worden buiten de regio en wint het enorm aan populariteit in Azië, Rusland, het Midden-Oosten en West-Europa!

Overigens is mastiek ook een ingrediënt voor diverse Griekse gerechten. Paas- en Kerstbrood zonder mastiek is ondenkbaar! Op en rond Chios geniet iedereen (vooral kinderen) van de ijsjes met mastiek van Kronos. En koffie met mastiek is de koffie die je op het eiland drinkt. Er bestaan heel wat toetjes met mastiek.

Een verhaaltje over de mastiek bomen (of zijn het struiken?)

De mastiekboom is klein en eigenlijk meer een grote struik. Deze groen blijvende boom, ook vaak Skinos, of Schinos genoemd, behoort tot de familie van de pistache. De botanische naam luidt: Pistacia Lentiscus, variatie: Chia). Dit familielid van de pistache geeft overigens geen noten.

De gemiddelde hoogte van de boom ligt zo tussen de 1,5 en 3,5 meter. Pas als de boom zo’n 5 tot 6 jaar oud is begint deze hars (masticha) te produceren. Pas na ongeveer 15 jaar is het redelijk wat hars, veelal tussen de 60 en 250 gram. Gemiddeld geeft een boom jaarlijks 100 gram mastiek. Dat is niet zo veel. Bovendien kost het veel inspanning (en tijd) om de hars van de grond te rapen en schoon te maken. Maar daarover later meer. Heel soms kan een (oude) boom 400 gram geven, maar dat komt zelden voor.

Een stukje geschiedenis

De mastiekbomen zijn er al een lange tijd. Dat blijkt uit een bladfossiel van een mastiekboom van 6 miljoen jaar oud.

Er zijn aanwijzingen dat het cultiveren en exploiteren van mastiek zijn oorsprong vindt in oude jaren, tijdens de Hellenistische periode. Mastiek was een geschenk voor Chios en tegelijkertijd een vloek, omdat het altijd het strijdtoneel is geweest voor veroveraars. Er is zelfs een middeleeuwse legende die de reden achter dit fenomeen verklaart, volgens welke de mastiekbomen begonnen te huilen als een uitdrukking van klaagzang toen Agios Isidoros zwaar werd gemarteld door de Romeinen op het eiland.

Toen Christopher Columbus het eiland in de 15e eeuw bezocht, was mastiek al het handelsmerk van Chios. Veel Griekse oude schrijvers verwijzen naar de therapeutische eigenschappen van mastiek.

Het Byzantijnse rijk leverde het eiland in de 14e eeuw af aan de Genua. De Genuanen slaagden erin de productie en handel van mastiek te systematiseren. De Ottomanen, opvolgers van de Genuanen, verplichtten de bevolking van Chios om speciale belastingen in natura (mastiek) te betalen. Na de Eerste Wereldoorlog daalde de mastiekproductie en daalde de waarde ervan. Tijdens de afgelopen jaren hebben systematisch onderzoek, ontwikkeling en promotie de verkoop en reputatie, maar ook de prijs van mastiek verhoogd. Er zijn daarom steeds meer mensen bezig met de teelt ervan. Over de hele wereld verschijnen er nieuwe merken en producten waarin mastiek zit.

De mastiek teelt

Gedurende de hele winter

In de winterperiode vindt de voorbereiding van de mastiekbomen plaats.
Vanaf de oudheid tot de dag van vandaag is er weinig veranderd in het mastiek productieproces. Daardoor is dit proces volledig verbonden met de historische traditie van Zuid-Chios. De mastiekboom is een vrij veerkrachtige plant met weinig eisen. Daarom groeit hij prima op droge, rotsachtige en arme grond. De wortels zijn net onder de oppervlakte verspreid en kunnen overleven in omstandigheden van absolute droogte. Maar ze zijn extreem gevoelig zijn voor kou en vorst.

De voorbereiding van de mastiekboom begint in de winter met het snoeien van de boomtakken, waardoor de boom een ​​vorm krijgt die geschikt is om eronder te kunnen komen.

Begin van de zomer

Op de grond, onder iedere boom wordt krijt (witte kalksteen) verspreid. Ongeveer tegelijkertijd wordt de omliggende grond enigszins omgeploegd. Dat ploegen wordt meestal gedaan om het veld van onkruid te ontdoen, op een diepte van maximaal 10 cm, omdat de wortels van de mastiekboom zich net onder het oppervlak van de grond bevinden.

Rond juni wordt de omtrek rond de boomstam gereinigd, omdat daar de mastiek zal vallen.

De volgende stap is om krijt op die plek te verspreiden. Daardoor krijgt de gevallen mastiekhars de kans om te drogen. Daarnaast wordt hierdoor het verzamelen makkelijker. Bovendien zorgt die onderlaag van krijt ervoor dat de chemische samenstelling van de mastiek niet verandert.

Half juli – half september

Half juli wordt de bast van de boomstam “verwond” met incisies van 10 tot 15 mm lang en 2 tot 3 mm diep. Afhankelijk van de leeftijd en grootte van de boom zijn dat er tussen de 20 en de 100. Dit gebeurt in een periode van 6 tot 8 weken. Uit deze incisies vloeit heel langzaam de mastiekhars als stroperige druppels op het krijt. Omdat het zo langzaam gaat lijken de druppels op tranen.

De druppels blijven twee tot vier weken op de grond liggen om te drogen en het genoeg is om ze te verzamelen.

Half september – eind september

Het verzamelen van de mastiek begint meestal half augustus, en het werk begint al heel vroeg in de ochtend. Als je rond een uur of 5 in de ochtend in het zuiden van Chios rijdt, zie je al heel veel pick-uptrucks rijden.

Het eerst verzamelt men de grootste stukjes (dat gebeurt snel en er komt dus heel wat stof, boombladeren en steentjes mee). Ze worden in grote houten pannen verspreid en naar het kwekershuis gebracht om op een droge en koele plaats te worden opgeslagen.
De kleinere stukjes mastiek worden half september verzameld uit de boomstam en vanaf de grond.

Van november tot februari

Het reinigen van mastiek is een moeizame taak die in november begint. Meestal neemt het hele gezin deel en duurt het schoonmaakproces de hele winter door.
Eerst wast men de mastiek en vervolgens maakt men de stukjes één voor één helemaal handmatig schoon, met een klein puntig mes. Daarna gaat het naar de fabrieken voor verdere verwerking.

Lees HIER nog veel meer over dit wonderbaarlijke natuurproduct.

Klik hier voor de disclaimer.